Wyrok karny cudzoziemca w Polsce a deportacja – konsekwencje i sposoby ochrony

Prawomocne skazanie cudzoziemca na karę pozbawienia wolności w Polsce stanowi poważne ryzyko dla legalności jego pobytu w Polsce. Wyrok karny może uruchomić procedurę zobowiązania cudzoziemca do powrotu i w konsekwencji deportację z Polski. W konsekwencji, w wielu przypadkach nawet pozornie drobne przestępstwo, takie jak skazanie za jazdę pod wpływem alkoholu, może prowadzić do wszczęcia procedury deportacyjnej, jeśli organy uznają, że obecność cudzoziemca w Polsce stanowi zagrożenie.

Należy także pamiętać, że w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu orzeka się o zakazie ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen oraz określa się okres tego zakazu wynoszący od 3 do 5 lat.

W niniejszej publikacji omawiamy:

1. jakie konsekwencje niesie prawomocny wyrok karny dla cudzoziemca w Polsce,
2. kiedy może dojść do deportacji cudzoziemca,
3. jakie działania prawne mogą pomóc uniknąć deportacji.

Wyrok karny cudzoziemca a prawo pobytu w Polsce

Zgodnie z art. 302 ust. 1 pkt 11 ustawy o cudzoziemcach, decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydaje się cudzoziemcowi, gdy został skazany prawomocnym wyrokiem w Rzeczypospolitej Polskiej na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu i istnieją podstawy do przeprowadzenia postępowania w sprawie przekazania go za granicę w celu wykonania orzeczonej wobec niego kary.

Należy jednak pamiętać, że sam fakt skazania cudzoziemca prawomocnym wyrokiem karnym nie jest wystarczającą podstawą do wydania decyzji o zobowiązaniu do powrotu. Organy administracyjne muszą wykazać rzeczywisty związek między skazaniem a zagrożeniem, jakie cudzoziemiec może stanowić dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa państwa. Oznacza to, że każda sprawa wymaga indywidualnej oceny okoliczności, a decyzja o deportacji nie może być wydana automatycznie wyłącznie z powodu wyroku karnego wobec cudzoziemca.

Praktyczny przykład z orzecznictwa:

„Sam fakt skazania cudzoziemca za naruszenie prawa nie stanowi podstawy do uznania, że istnieją powody do zobowiązania go do powrotu. Dopiero wykazanie związku między skazaniem a istnieniem rzeczywistego zagrożenia ze strony cudzoziemca daje możliwość powołania się na realne zagrożenie z jego strony. Wymaga to dokonania ustaleń odnoszących się do przyszłości, czyli prognozy skutków dalszego pobytu cudzoziemca na terytorium Polski. Tym samym cudzoziemiec, decydując się na pobyt w Polsce i deklarując zamiar integracji ze społecznością lokalną winien ze szczególną starannością odnosić się do kwestii przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych. (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 stycznia 2018 r., sygn. akt II OSK 1720/16)

Kiedy wyrok karny nie prowadzi do deportacji cudzoziemca?

Przede wszystkim, zgodnie z cytowanym art. 302 ust. 1 pkt 11 ustawy o cudzoziemcach, cudzoziemiec musi zostać skazany prawomocnym wyrokiem. W praktyce oznacza to, że:

• decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu nie może zostać wydana na podstawie wyroku karnego, który nie jest prawomocny, czyli takiego, od którego przysługuje apelacja i apelacja to została złożona przez oskarżonego;
• wyrok karny przeciwko cudzoziemcowi musi dotyczyć kary pozbawienia wolności podlegającej wykonaniu, a zatem nie stanowi podstawy do wszczęcia procedury deportacyjnej wyrok karny skazujący na karę pozbawienia wolności, która została zawieszona lub karę ograniczenia wolności (np. prace społeczne, dozór kuratora),

Jednocześnie przepisy przewidują wyjątki, które mogą uniemożliwić wydanie decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. Najczęstszym przypadkiem jest sytuacja, określona w art. 303 ust. 1 pkt 4 Ustawy o cudzoziemcach, tj. gdy cudzoziemiec:

• jest małżonkiem obywatela Polski lub cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt stały albo zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE w Polsce,
• oraz nie występują względy obronności, bezpieczeństwa państwa ani zagrożenie porządku publicznego,
• a związek małżeński nie został zawarty wyłącznie w celu obejścia przepisów dotyczących wjazdu, pobytu lub wyjazdu cudzoziemców z Polski.

Przepis ten oznacza, że małżeństwo z obywatelem Polski lub rezydentem UE może w wielu przypadkach chronić cudzoziemca przed deportacją, nawet w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności.

Odwołanie od decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu (deportacji)

Zgodnie z art. 310 ustawy o cudzoziemcach, decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu może wydać organ administracyjny działający z urzędu. W praktyce oznacza to, że komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej, który stwierdził istnienie przesłanki uzasadniającej wydanie decyzji, wszczyna postępowanie administracyjne w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu. Tylko po przeprowadzeniu tego postępowania Straż Graniczna może podjąć kroki zmierzające do deportacji cudzoziemca do kraju pochodzenia.

Oczywiście w toku postępowania cudzoziemiec (działający osobiście lub przez pełnomocnika) powinien przedstawić wszystkie istotne argumenty oraz dowody, które mogą wpłynąć na decyzję o zobowiązaniu do powrotu. Każdy stan faktyczny jest inny, natomiast w treści odwołania przede wszystkim warto zwrócić uwagę na:

• wiążące więzi rodzinne i społeczne w Polsce,
• okoliczności humanitarne lub zdrowotne, które mogą uzasadniać pozostanie w kraju,
• dotychczasowy przebieg pobytu i integrację ze społeczeństwem, w tym zatrudnienie, edukację czy udział w lokalnej społeczności,
• przesłanki łagodzące w związku ze skazaniem.

Przedstawienie tych okoliczności może wpłynąć na decyzję o zobowiązaniu do powrotu, a w praktyce znacząco zwiększyć szanse cudzoziemca na pozostanie w Polsce.

Ponadto decyzja wydana przez lokalnego komendanta straży granicznej może zostać zaskarżona do organu wyższego stopnia, czyli do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Organ ten dokonuje ponownej, pełnej oceny decyzji, weryfikując zarówno przesłanki prawne, jak i okoliczności faktyczne, dlatego też odwołanie od decyzji straży granicznej powinno zawierać wszystkie istotne dowody i argumenty, które mogą przesądzić o decyzji o zobowiązaniu do powrotu.

Odwołanie od decyzji komendanta straży granicznej należy wnieść w terminie 7 dni od dnia doręczenia decyzji. Termin ten jest ustawowo określony i relatywnie krótki, dlatego cudzoziemiec lub jego pełnomocnik powinni działać niezwłocznie, aby skutecznie wykorzystać przysługujące prawo do odwołania.

Natomiast od decyzji Komendanta Głównego Straży Granicznej, wydanej po zakończeniu postępowania odwoławczego, przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, którą należy wnieść w terminie 30 dni od doręczenia decyzji. Wniesienie skargi nie wstrzymuje automatycznie wykonania decyzji, jednak zarówno Wojewódzki Sąd Administracyjny, jak i organ, który wydał decyzję, mają możliwość orzeczenia jej wstrzymania do czasu rozpatrzenia sprawy.

Podsumowanie

Nie każdy wyrok karny skazujący skutkuje deportacją i w wielu przypadkach istnieją realne możliwości uniknięcia wydania decyzji o zobowiązaniu do powrotu

Dlatego w przypadku skazania cudzoziemca kluczowe jest podjęcie działań prawnych jeszcze na etapie prowadzonego postępowania przygotowawczego, bądź karnego. Istotne jednak, aby kroki te zostały podjęte szybko i skutecznie. Natomiast gdy sprawa znajduje się na etapie postępowania przed komendantem Straży Granicznej, nadal istnieje możliwość przedstawienia istotnych argumentów i dowodów wpływających na decyzję o zobowiązaniu do powrotu.